Çalışma Süreleri Dışında Aranan İşçi Fazla Çalışma Yapmış Sayılır Mı?

Çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde ayrıntılı olarak değinileceği üzere bir çalışmanın fazla çalışma sayılabilmesi için işverenin talimatı gerekmektedir. Ancak işverenin fazla çalışma yapılması yönündeki talimatının açık veya örtülü olması mümkündür. [1]

Öğretideki bir görüş, kural olarak işverenin bilgisi ve talimatı olmaksızın yapılan çalışmaların fazla çalışma sayılamayacağını ileri sürmektedir. Bu görüşe göre, işveren yapılan çalışma hakkında bilgi sahibi ise ve işçiye engel olmuyorsa ancak bu halde fazla çalışma yapıldığı kabul edilebilecektir.[2]

İşçinin kendi rızası ile dinlenme hakkından vazgeçmeyeceği gerekçesi ile işverenin bilgi ve talimatı dışındaki çalışmaların da çalışma süresinden sayılması gerektiği öğretide katıldığımız bir diğer görüşçe ileri sürülmüştür.[3] Öğretide benzer bir yaklaşım ile işverenin işçiye boş zamanlarında çalışma yapmaması yönünde ayrıca bir talimat verebileceği bu nedenle işçi lehine yorum ilkesi gereği kendi isteği ile çalışma yapsa dahi bu sürelerin çalışma süresinden sayılması gerektiği ileri sürülmüştür.[4]

İşçilerin fazla çalışma yapmaları çoğunlukla işçilerden mesai saatleri içerisinde bitirilmesi mümkün olan işten fazlasının istenilmesi veya şirket kültürünün örtülü olarak çalışanların fazla çalışma yapmak zorunda hissettirilmelerinin sonucunda söz konusu olmaktadır. İşçilerin sadece isteklerinden dolayı fazla çalışma yapmaları hayatın olağan akışı ile de bağdaşmamaktadır. Ulaşılabilir olmama hakkı kapsamında değerlendirildiğinde ise işçilerin çalışma saatleri dışında kendilerine mail, arama ya da diğer bilgi teknolojileri ile gelen iş ile ilgili iletilere cevap verme ihtiyacı duydukları açıktır. Bu durum işçilerin dinlenme sürelerinde de iş ile bağlantılarını tam olarak koparamamalarına neden olmakta ve her an her yerde çalışma zorunluluğunu doğurmaktadır.

Fazla çalışmanın örtülü olarak talep edilebileceği değerlendirildiğinde, işçinin ulaşılabilir olmama hakkı ihlalinin çalışma saatleri dışında çalışma beklentisine dönüştüğü hallerin çalışma süresinden sayılması gerekeceği açıktır. Bu noktada işçi ve işveren arasındaki menfaat dengesinin de gözetilmesi ve somut olayın koşullarına bakılması gerekecektir.

Ulaşılabilir olmama halinin ihlali ile işçilere yaptırılan işin süreklilik arz etmesi halinde, işçinin iş görme edimini ve/veya işverenin emir ve talimatlarını beklemeye devam etmesi nedeniyle çalışma süresinden sayılması gerekmektedir. Çok kısa süreli bir işin işçiden istenmesinin çalışma süresini etkilemeyeceği ancak işçinin ulaşılamama hakkına rağmen, mesai saatleri dışında, hafta tatili ya da yıllık izinde iken işçiden süreklilik arz edecek şekilde e-postalara cevap verilmesinin istenmesi, telefondan rapor yazılmasının talep edilmesi halinde çalışma süresinden sayılması gerekmektedir.[5]

[1] Ayrıntılı bilgi için çalışmamızın bakınız: 3.4.3.1.1. Olağan fazla çalışma ve koşulları [2] Süzek (n 2) 837. [3] Doğan, ‘Bağımlılık Unsuru’ (n 20) 115. [4] Alpagut, ‘Daimi Ulaşılabilirlik’, (n 43) 328. [5] Baycık, Doğan, Dulay and Yay (n 130) 1708.