Tanıkla Fazla Çalışma Hesabında İndirim Uygulanır Mı?

Yazılı delillere fazla çalışmanın tespitinde her zaman dayanılamaması genel, soyut ve zaman zaman hayatın olağan akışına aykırı tanık beyanlarının ispat aşamasında kullanılmasına neden olmaktadır. Fazla çalışma yapılan günlere ilişkin net kayıtların olmaması ise işçinin hasta olması veya başka kişisel sebeplerle işe gelmediği günlerin tespiti ve fazla çalışmanın yapılmadığı günlerin tespitini zorlaştırmaktadır. Yargıtay, bu noktada aşağıdaki kararlarında olduğu gibi sürekli fazla çalışmanın insan takatini aşacak nitelikte ve hayatın olağan akışına aykırı olduğuna hükmetmektedir.

“…Yargılama sırasında dinlenen davacı tanıkları davacının haftanın 7 günü 08:00-21:00 saatleri arasında çalışarak haftada 80,50 saat çalışıp 35,50 saat fazla mesai yaptığım söylemişlerse de dairemizin yerleşik içtihatları gereğince bir kişinin bu şekilde çalışması insanın dayanma gücünü aştığı ve hayatın olağan akışına aykırı olduğu halde mahkemece tanık beyanlarına itibar edilerek fazla çalışma ücreti alacağının hüküm altına alınması hatalıdır.”[1]

“Fazla çalışmaların uzun bir süre için hesaplanması ve miktarın yüksek çıkması halinde Yargıtay’ca son yıllarda indirim yapılması gerektiği istikrarlı uygulama halini almıştır (Yargıtay, 9.HD. 18.7.2008 gün 2007/ 25857 E, 2008/ 20636 K., Yargıtay 9.HD. 28.4.2005 gün 2004/ 24398 E, 2005/ 14779 K ve Yargıtay 9. HD. 9.12.2004 gün 2004/11620 E, 2004/ 27020 K). Fazla çalışma ücretinden indirimi öngören bir yasal düzenleme olmasa da, bir işçinin günlük normal çalışma süresinin üzerine sürekli olarak fazla çalışma yapması hayatın olağan akışına aykırıdır. Hastalık, mazeret, izin gibi nedenlerle belirtilen şekilde çalışılamayan günlerin olması kaçınılmazdır. Böyle olunca fazla çalışma ücretinden bir indirim yapılması gerçek duruma uygun düşer. Fazla çalışma ücretinden indirim, taktiri indirim yerine, kabul edilen fazla çalışma süresinden indirim olmakla,”[2]

Çalışma süresinin insan takatini aşması yanında Yargıtay, ücretin yüksek çıkması halinde de hakkaniyet indirimi yaparak işçi ve işveren arasındaki menfaat dengesini sağlamaya çalışmaktadır. İspat zorlukları karşısında tanık beyanlarının soyutluğu ve iddiaların yerel mahkemelerde yeterli titizlikle incelenmemesi Yargıtay’ın fazla (sürelerle) çalışma süresinin değerlendirilmesine ilişkin “karineye dayalı makul bir indirim” olarak adlandırılan bir ölçüt geliştirmesine neden olmuştur.[3]

Azami çalışma sürelerinin uygulamada sürekli aşılması nedeniyle, yılda 270 saatin aşıldığı çok sayıda hukuki uyuşmazlık iş mahkemelerine taşınmaktadır. Günümüz iş dünyasındaki fazla çalışmanın her gün ve uzun saatlerle yapıldığı değerlendirilerek, yalnızca yazılı delil ile ispat edilmediği gerekçesiyle takdiri indirim yapılmamalıdır. Somut olayın koşullarına göre hakkaniyet ve takdiri delil indirim oranlarının işçi lehine düşürülmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Yargıtay içtihatlarında işveren tarafından yapılan ödemelerin takdiri indirim yapılmasının ardından mahsup edilmesi gerekeceğine hükmetmektedir.[4]

[1] Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2009/1617 K. 2011/760 T. 25.01.2021 Lexpera İçtihat Bankası accessed 02 June 2022 ; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2016/2309 K. 2019/806 T. 27.06.2019 < https://avukatlarasor.net/q/yargitay-hukuk-genel-kurulu-20162309-e-2019806-k > accessed 07 May 2023 : Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2021/3708 K. 2021/7774 T. 8.4.2021 Lexpera İçtihat Bankası accessed 02 June 2022. [2] Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2017/8424 K. 2017/4718 T. 23.3.2017 Lexpera İçtihat Bankası accessed 02 June 2023 ; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2011/723 K. 2012/12 T. 18.1.2012 Lexpera İçtihat Bankası Accessed 02 June 2023 ; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E. 2012/18030 K. 2013/6139 T. 25.3.2013 Lexpera İçtihat Bankası accessed 02 May 2023. [3]Süzek (n 2) 825; Çelı̇k, Canı̇klı̇oğlu, Canbolat and Özkaraca (n 10) 814 [4] Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E.2022/5402, K.2022/8364, T.28 .06. 2022 Legalbank accessed 05 May 2023: “Davalı işverence davacının banka hesabına fazla çalışma açıklaması ile bir kısım ödemeler yapıldığı, söz konusu ödemelerin davacının izinli olduğu dönemlerde de yapıldığından hareketle fazla çalışmaya ilişkin olmadığı gerekçe gösterilerek hesaplanan fazla çalışma alacağından mahsup edilmediği anlaşılmaktadır. Davacının kabul edilen aylık ücreti, davacıya fazla çalışma açıklaması ile yapılan aylık ödeme miktarı ve davacının izinli olup yurt içinde bulunduğu süreler gözetildiğinde bu sonucuna ulaşılması yerinde değildir. Bu nedenle davalı tarafından fazla çalışma açıklaması ile yapılan ödemeler, hesaplanan fazla çalışma alacağından şimdiki gibi %30 indirim yapıldıktan sonra mahsup edilmeli, oluşacak sonucuna göre karar verilmelidir.”